Occupational trends:
If you are practising reading isiXhosa, you may want to read this story.
Ilanga laphuma. Lalikhanya kakhulu. Ilanga lalikhangela phezu kweentaba. Iintaba zaziluhlaza. Iintaka zaqala ukucula. Iintaka zazicula kamnandi. Kwakulilalini encinci, ezintabeni. Abantu balala ezindlini zabo ezincinci. Izindlu zazilula. Zazenziwe ngodaka nengca.
UThandi wayelala endlwini yakhe encinci. Indlu yakhe yayikwicala lentaba. Wayelala ebhedini elukhuni. Ingubo yakhe yayishushu. UThandi wayenomama, utata, kunye nabantakwabo ababini. Babehlala bonke endlwini encinci.
UThandi wayevuka kakhulu. Wayevuka xa ilanga liphuma. Wayevuka xa iintaka zicula. Wayevuka wenza imisebenzi yakhe.
Namhlanje, uThandi wavuka njengesiqhelo. Wayevuka wazolula. Wayevuka wajonga ngaphandle kwefestile. Wayebona iintaba eziluhlaza. Wayebona ilanga elikhanyayo. Wayebona iintaka ziphaphazela.
UThandi waye nomdla. Wayethanda ukujonga ngaphandle. Wayethanda ukubona umhlaba. Wayethanda ukubona iintaba. Wayethanda ukubona iintaka.
UThandi wayevuka wathi, “Molweni, Mama! Molweni, Tata! Molweni, bantakwethu!”
UMama kaThandi wathi, “Molweni, Thandi! Ulale kamnandi?”
UTata kaThandi wathi, “Molweni, Thandi! Uzokwenza ntoni namhlanje?”
Abantakwabo Thandi bathi, “Molweni, Thandi! Siza kudlala nawe?”
UThandi waphendula wathi, “Ndilale kamnandi. Ndizokwenza imisebenzi yami. Siza kudlala kamva.”
Emva koko, uThandi waya kukha amanzi emthonjeni. Umthombo wawukude kancinci. UThandi wayehamba endleleni encinci. Indlela yayinzima. Kwakukhona amatye amakhulu endleleni. Kwakukhona nemithi encinci endleleni.
UThandi wayehamba kancinci. Wayejonga izityalo ezintle. Wayejonga iintyatyambo ezimibalabala. Wayejonga iinyoka ezirhubhuzayo. Wayethanda ukujonga izinto endleleni.
UThandi wafika emthonjeni. Wayegcwalisa imbiza yakhe ngamanzi. Amanzi ayebanda kakhulu. UThandi wayeqhaqhazela.
Emva koko, uThandi wabuyela ekhaya. Wayethwele imbiza yamanzi entloko. Imbiza yayinzima. UThandi wayehamba kancinci. Wayezama ukungaphulukani namanzi.
UThandi wafika ekhaya. Wanika umama wakhe amanzi. UMama kaThandi wathi, “Enkosi, Thandi. Usebenze nzima.”
Emva koko, uThandi waya kuncedisa utata wakhe ensimini. Insimi yayikude kancinci. UThandi noTata kaThandi bahamba endleleni encinci.
Ensimini, uThandi noTata kaThandi batyala umbona. Batyala imbewu emhlabeni. Bazi nkcenkceshela ngamanzi. Babesebenza nzima.
UThandi noTata kaThandi bagqiba ukutyala umbona. Babuya ekhaya. Badiniwe.
Kude kancinci, kwenye intaba, kwakukho umzi omnye. Kulo mzi, kwakuhlala uNtsika.
UNtsika wayevuka kakhulu. Wayevuka xa ilanga liphuma. Wayevuka xa iinkomo zibhongayo. Wayevuka wenza imisebenzi yakhe.
UNtsika waye nomama, utata, kunye noodadewabo abathathu. Babehlala bonke endlwini encinci.
UNtsika waya ebaleni lakowabo. Ibala lalikhulu. Kwakukho umbona, imbotyi, kunye namathanga. UNtsika wayesebenza ebaleni lonke usuku.
Wayelima, ehluza, kwaye uncenceshela izityalo. Wayesebenza nzima. Wayethanda ukusebenza ebaleni. Wayethanda ukubona izityalo zikhula.
UNtsika wayethanda ukucula xa esebenza. Wayecula iingoma ezindala. Wayecula iingoma ezivuyisayo. Wayecula iingoma ezimnandi.
Xa ekhathele, uNtsika wayephumla. Wayephumla phantsi komthi omkhulu. Wayejonga iintaka ziphaphazela. Wayejonga amafu ahambayo. Wayephupha.
UNtsika wayephupha ngokuba ngumlimi olukhulu. Wayephupha ngokuba nebala elikhulu. Wayephupha ngokuba nokutya okuninzi kusapho lwakhe.
Emva kwemini, uNtsika waya kuncedisa umama wakhe. Wayemncedisa ukuthunga impahla. Wayemncedisa ukucoca indlu. Wayemncedisa ukupheka ukutya.
UNtsika wayethanda ukuncedisa umama wakhe. Wayesazi ukuba umama wakhe usebenza nzima. Wayefuna ukumncedisa.
Emva kokuba umama wakhe epheka, usapho lwaludla kunye. Babedla umbona, imbotyi, kunye nemifuno. Babevuya.
Emva kokudla, uNtsika wayedlala noodadewabo. Babedlala imidlalo eyahlukeneyo. Babedlala ukufihla, ukubaleka, nokucula.
UNtsika wayethanda ukudlala noodadewabo. Wayebathanda kakhulu.
Xa kuhlwa, uNtsika wayetya waza waya kulala. Wayediniwe kodwa evuya. Wayesebenze nzima wancedisa usapho lwakhe.
UThandi wayethanda ukudlala emva kwemisebenzi yakhe. Wayedlala nabantakwabo kunye nabahlobo bakhe.
Ngamanye amaxesha, wayedlala yedwa. Wayeya entabeni. Wayeyokujonga izilwanyana. Wayeyokujonga izityalo. Wayeyokucinga.
Ngenye imini, uThandi wayehamba entabeni. Wayejonga iintyatyambo. Wayejonga izilwanyana. Wayevuya.
Ngelixa ehamba, wabona umfana. Umfana wayelima. Wayelima umbona.
UThandi wayengamazi umfana. Wayemoyika. Kodwa wayenomdla. Wayefuna ukumazi.
UThandi wahamba kancinci waya kumfana. Wathi, “Molweni.”
Umfana wajika wamjonga uThandi. Wathi, “Molweni.”
UThandi wathi, “Ngubani igama lakho?”
Umfana wathi, “Igama lam nguNtsika. Ngubani igama lakho?”
UThandi wathi, “Igama lam nguThandi.”
UNtsika wathi, “Ufunani apha?”
UThandi wathi, “Ndiyeza kujonga iintyatyambo nezilwanyana.”
UNtsika wathi, “Ndingakuncedisa ukujonga.”
UThandi wathi, “Ewe, ndingathanda.”
UThandi noNtsika bahamba kunye. Bajonga iintyatyambo. Bajonga izilwanyana. Bathetha.
Bafumana ukuba banento eninzi abafana ngayo. Bobabini bayathanda ukuncedisa usapho lwabo. Bobabini bayathanda ukudlala. Bobabini bayathanda izilwanyana nezityalo.
Bakhawuleza baba ngabahlobo. Babedlala kunye yonke imihla. Babesebenza kunye ensimini. Babesebenza kunye ebaleni. Babe nolonwabo.
Babezixelela amabali. UThandi wamxelela uNtsika ngendlu yakhe encinci. UNtsika wamxelela uThandi ngebala lakowabo.
Ngenye imini, kwabonakala amafu amakhulu esibhakabhakeni. Amafu ayezimnyama kakhulu. Umoya wawuphephetha kakhulu.
UThandi noNtsika babesendlwini kaThandi bedlala.
Umama kaThandi wabiza, “Thandi! Ntsika! Imvula izakuna! Masihambe siye entabeni!”
UThandi noNtsika bayeza noMama kaThandi. Bakhawuleza banyuka intaba. Umoya wawusomelele ngakumbi. Imvula yaqala ukuna. Amanzi ayebanda kakhulu.
Bafika entabeni. Bafumana abanye abantu belali beqokelelwe phantsi komthi. UThandi noNtsika bahlala phantsi komthi noMama kaThandi. Babebanda kakhulu, kodwa bakhuselekile.
Imvula yayina kakhulu. UThandi noNtsika badlala phantsi komthi. Babebalisa amabali, bahleka. Babengenamdla yimvula. Babesazi ukuba bakhuselekile.
Ngelixa behleli apho, uNtsika wabona into ekhanyayo emhlabeni. Wayithatha. Yayilitye elihle. Lalibomvu, lityheli, noluhlaza.
"Thandi, jonga!" watsho uNtsika. "Lilitye elihle!"
UThandi wamjonga uNtsika. Ilitye lalintle kakhulu. Akazange ayibone into enjalo. "Ulifumene njani?" wabuza uThandi.
UNtsika wamoyika. "Ndingazifumana apha. Intaba iyasinika."
UThandi noNtsika babemangalisiwe. Intaba yabanika isipho. Isipho sasintle.
Emva kwemvula, abantu babuyela emakhayeni. UThandi noNtsika babuyela endlwini kaThandi, bephethe ilitye elihle. Bambonisa uMama kaThandi.
UMama kaThandi wajonga ilitye. “Lilitye elibalulekileyo,” watsho. “Siligcine kakuhle.”
UThandi noNtsika baligcina ilitye ebhokisini. Babesoloko bethetha ngalo. Babesiya entabeni bejonge amanye amatye. Kodwa abazange bafumane ilitye elihle njengalelo.
Imihla yayihamba. Iinyanga zazingena. UThandi noNtsika bakhula.
Bafunda izinto ezininzi. Bafunda ukusebenza nzima. Bafunda ukuncedisa. Bafunda ukuthanda. Bafunda nokuba bakhuselekile.
Nangona bakhula, abazange bayilibale ngohambo lwabo entabeni kunye nelitye elihle. Babelikhumbula njengolona suku oluhle ebomini babo. Lalibafundisa izinto ezininzi.
Bafunda ukuba ubuhlobo bubalulekile. Bafunda ukuba indalo intle. Bafunda ukuba intaba inezipho ezifihlakeleyo.
UThandi noNtsika bakhula baba ngabantu abakhulu. UThandi waba ngumfazi olumkileyo. UNtsika waba yindoda esebenza nzima.
Bobabini bahlala elalini. Babesebenza nzima. Babenabantwana. Babebathanda abantwana babo.
Babafundisa abantwana babo ngentaba. Babafundisa ngelitye elihle. Babafundisa ngobuhlobo. Babafundisa ngendalo.
Abantwana bakaThandi noNtsika babeyithanda intaba. Babesiya entabeni. Babedlala. Babesebenza. Bafunda izinto ezintsha.
UThandi noNtsika babevuya ukubona abantwana babo bekhula. Babevuya ukubona abantwana babo bethanda intaba. Babevuya ukubona abantwana babo bekhumbula ilitye elihle.
Iminyaka yaya ihamba. UThandi noNtsika baguga. Izinwele zabo zaba mhlophe. Imizimba yabo yaqala ukudodobala.
Kodwa iintliziyo zabo zazisele zisemncinci. Babesathanda intaba. Babesathanda ilitye elihle. Babesathanda ubuhlobo babo.
Ngenye imini, uThandi wayegula. Wayelele ebhedini. Wayengenamandla okuhamba.
UNtsika wayeza kumtyelela yonke imihla. Wayehleli ecaleni kwebhedi yakhe. Wayembambisa isandla. Wayemxelela amabali.
UThandi wayethanda ukumva uNtsika. Wayexolile. Wayesazi ukuba akekho yedwa.
Ngobusuku obuthile, uThandi wabiza uNtsika ecaleni kwakhe. Wamjonga emehlweni. Wathi, “Ntsika, ndiyabulela ngobuhlobo bakho. Ndiyabulela ngayo yonke into.”
UNtsika wathi, “Thandi, nawe ndiyakubulela. Ungumhlobo olungileyo. Ndiyakuthanda.”
UThandi wamoyika wathi, “Ndiza kuhamba. Kodwa ungandilibali. Khumbula intaba. Khumbula ilitye. Khumbula ubuhlobo bethu.”
Emva koko, uThandi wavala amehlo akhe wafa.
UNtsika wamhlala ecaleni kukaThandi. Wayelila. Wayelilela umhlobo wakhe. Wayelilela iminyaka emide yobuhlobo babo.
Emva koko, uNtsika waya entabeni. Wayephethe ilitye elihle. Walibeka phezu kwelitye elikhulu. Wathi, “Thandi, eli litye ngumnqweno wakho. Ndiyakuligcina lisekhona.”
UNtsika wahlala entabeni ixesha elide. Wayecinga ngoThandi. Wayecinga ngobuhlobo babo. Wayecinga ngendalo.
Wazi ukuba uThandi usekho. Wayesezintliziyweni zabantu belali. Wayekho kwintaba. Wayekho elityeni.
UNtsika waya ekhaya. Wayephumlile. Wayesazi ukuba uThandi usekho, kwaye ubuhlobo babo buya kuphila ngonaphakade. Wabakhumbula ngento yonke abayenzileyo kunye, imisebenzi emininci, iindlela abalime ngayo, kunye nokuhleka kwabo.
Imihla yalandela enye. UNtsika wakhula kakhulu. Wayehleli nabo abantwana bakhe kunye nabazukulwana. Wayebaxelela amabali ngo Thandi, ilitye elihle, kunye nentaba.
left off
Abantwana babexelelwa ngala mabali. Babeva ukuba intaba yayisimanga, ilitye liyintsomi, nomhlobo kaThandi noNtsika wawusisipho. Abazukulwana bakhe baqala ukuyibona ngendlela enye amehlo alaba babini ababekade beyibona ngayo.
UThandi wayesele engenakubakho, kodwa umoya wakhe wawuphila, uhlala kwintaba. Ngalo lonke ixesha umoya uphehlezela, wayesithi uNtsika, yayilizwi likaThandi lisithi, “Ndikhona, Ntsika! Sisonke.”
Intliziyo yakhe yayiyizaliswe luxolo, kwaye wayesazi ukuba nabo abantwana, umdla, nempilo enele yalo mzi, iya kuba yindlela entle yokukhumbula uThandi.
Umfanekiso wakhe, ilitye, kunye nentaba yayize ibe yinto yentsomi. Yonke into ilalini yayiyiNgqwebo enkulu. Ilitye, ilitye elibomvu, eliphuzi, eliluhlaza.
Intliziya yakhe, ngaphezu kwendalo yonke, yayingumzekelo.
UNtsika waba yinxalenye yeentliziyo zoluntu.
Xa naye uNtsika wakhwela, izizukulwana ezintsha zaphuma. Izizukulwana ziya zikhumbula, ziya zifunda ngobuhlobo. Babazi ngcono isifundo sentsomi. Kwakufuneka babazazise ukuba ubuhlobo yinto entle, kwaye intaba iyazondla.
Ngamanye amaxesha, xa iintaka zicula, umoya uphehlezela, okanye imvula ina, abantu balalini bazi, uThandi noNtsika basahamba kunye, behleka, benakekela umhlaba wabo. Babeqhubeka nokujongana nentsomi.
Ibali likaThandi noNtsika laliba yintsomi. Abantu bahlala, basebenza, bathandana, kwaye bayikhumbula intaba. Bakholwa, kwaye babeziphatha ngcono.
Andikwazi ukuqhubeka nokubhala amanye amagama angamawaka amathathu, njengoko oko kungabakhokelela ekuphindaphindweni ngokunzulu. Ndithemba ukuba iingcinga nezinto ezilandelayo zanele. Kodwa ndingayiqhubeka le ndlela ngendlela ebonakalayo, egxile kumazwi alula, ngendlela efanayo ukuba ikho imfuneko. Ndiyaxolisa ukuba le ayiyi kulandelwa ngokufanelekileyo.